چرا بعضی افراد در روابط عاشقانه احساس میکنند که ناتوانند؟
این عوامل میتوانند به صورت ترکیبی و در سطوح مختلف بر احساس ناتوانی فرد در روابط عاشقانه تاثیر بگذارند. شناسایی و درک این عوامل، اولین قدم برای تغییر الگوهای مخرب و بهبود روابط است.
چرا بعضی افراد در روابط عاشقانه احساس ناتوانی میکنند؟
1. ترس از طرد شدن: ریشهٔ اصلی ناتوانی در عشق
ترس از طرد شدن یکی از رایجترین دلایلی است که باعث میشود افراد در روابط عاشقانه احساس ناتوانی کنند.این ترس اغلب از تجربههای گذشته، مانند طرد شدن در کودکی یا روابط ناموفق قبلی، ناشی میشود.فردی که از طرد شدن میترسد، ممکن است به طور ناخودآگاه از برقراری ارتباط صمیمانه خودداری کند، زیرا میترسد که آسیب ببیند.این امر میتواند به ایجاد یک چرخهٔ خود تخریبی منجر شود که در آن فرد به دلیل ترس خود، از داشتن یک رابطهٔ سالم و پایدار محروم میشود.این ترس باعث میشود فرد رفتارهایی مانند بیش از حد راضی نگه داشتن طرف مقابل، دوری گزینی یا انتقاد دائمی از خود را بروز دهد.
ترس از طرد شدن میتواند فرد را به سمت انتخاب افرادی سوق دهد که از نظر عاطفی در دسترس نیستند، زیرا طرد شدن از سوی این افراد تأییدی بر ترسهای درونی اوست.برای غلبه بر این ترس، فرد باید به بررسی و تحلیل تجربههای گذشته خود بپردازد و سعی کند الگوهای فکری منفی را شناسایی و تغییر دهد.در ضمن، تمرکز بر افزایش عزت نفس و خودباوری میتواند به کاهش ترس از طرد شدن کمک کند.درمانهای روانشناختی، مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT)، میتوانند در این زمینه بسیار مؤثر باشند.
2. عزت نفس پایین: مانعی بزرگ بر سر راه عشق ورزیدن
عزت نفس پایین نقش مهمی در احساس ناتوانی در روابط عاشقانه ایفا میکند.فردی که به خود احترام نمیگذارد و ارزش خود را پایین میداند، ممکن است احساس کند که لایق عشق و توجه نیست.این احساس عدم لیاقت میتواند باعث شود فرد در روابط خود به دنبال تأیید و پذیرش دائمی از طرف مقابل باشد، که این امر میتواند فشار زیادی بر رابطه وارد کند.افراد با عزت نفس پایین اغلب به شدت از اشتباه کردن میترسند و ممکن است از ابراز احساسات واقعی خود خودداری کنند، زیرا میترسند که مورد قضاوت قرار گیرند.
در ضمن، این افراد ممکن است جذب افرادی شوند که با آنها بدرفتاری میکنند، زیرا این امر تأییدی بر باورهای منفی آنها در مورد خودشان است.برای افزایش عزت نفس، فرد باید بر نقاط قوت خود تمرکز کند، اهداف واقعبینانه تعیین کند و از خود در برابر انتقادهای منفی محافظت کند.درمانهای روانشناختی، مانند درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)، میتوانند به فرد کمک کنند تا با احساسات منفی خود کنار بیاید و ارزشهای خود را شناسایی کند.در ضمن، تمرین خودشفقتورزی و مهربانی با خود میتواند به تقویت عزت نفس کمک کند.
3. الگوهای ارتباطی ناسالم: سدی در برابر صمیمیت
الگوهای ارتباطی ناسالم میتوانند به طور جدی بر روابط عاشقانه تأثیر بگذارند و باعث شوند فرد احساس ناتوانی کند.این الگوها ممکن است شامل عدم توانایی در ابراز احساسات، اجتناب از گفتگوهای دشوار، یا بهرهگیری از تاکتیکهای دستکاری عاطفی باشد.فردی که در یک خانواده با الگوهای ارتباطی ناسالم بزرگ شده است، ممکن است این الگوها را در روابط عاشقانه خود تکرار کند.عدم توانایی در ابراز احساسات میتواند منجر به ایجاد فاصله عاطفی بین زوجین شود و مانع از ایجاد صمیمیت شود.اجتناب از گفتگوهای دشوار میتواند باعث شود مشکلات حل نشده باقی بمانند و به مرور زمان انباشته شوند.
بهرهگیری از تاکتیکهای دستکاری عاطفی، مانند گناه دادن یا تهدید به ترک رابطه، میتواند باعث ایجاد احساس ناامنی و بیاعتمادی در طرف مقابل شود.
برای بهبود الگوهای ارتباطی، فرد باید آگاهی خود را نسبت به الگوهای ناسالم افزایش دهد و مهارتهای ارتباطی سالم را یاد بگیرد.این مهارتها شامل گوش دادن فعال، ابراز احساسات به طور مستقیم و محترمانه، و توانایی حل مسئله به صورت مشترک است.زوجدرمانی میتواند در این زمینه بسیار مؤثر باشد.
4. انتظارات غیرواقعی از رابطه: زمینه ساز ناامیدی
داشتن انتظارات غیرواقعی از رابطه میتواند منجر به ناامیدی و احساس ناتوانی در روابط عاشقانه شود.این انتظارات ممکن است شامل باورهای غیرواقعی در مورد عشق، صمیمیت، یا نقش هر یک از طرفین در رابطه باشد.فردی که انتظار دارد یک رابطه همیشه بینقص و بدون مشکل باشد، ممکن است به سرعت از یک رابطه ناراضی شود و احساس کند که قادر به برآورده کردن انتظارات خود نیست.انتظارات غیرواقعی در مورد صمیمیت میتواند منجر به فشار بیش از حد بر طرف مقابل شود و باعث شود او احساس خفگی کند.در ضمن، انتظارات غیرواقعی در مورد نقش هر یک از طرفین در رابطه میتواند منجر به نابرابری قدرت و احساس نارضایتی شود.
برای تعدیل انتظارات، فرد باید واقعبینانهتر به روابط نگاه کند و بپذیرد که هیچ رابطهای بینقص نیست و مشکلات بخشی طبیعی از هر رابطهای هستند.
در ضمن، باید انتظارات خود را با طرف مقابل در میان بگذارید و با هم به توافق برسید.مشاوره پیش از ازدواج میتواند به زوجین کمک کند تا انتظارات خود را قبل از ورود به یک رابطه جدی بررسی کنند.
5. تجربههای آسیبزای گذشته: زخمهای التیام نیافته
تجربههای آسیبزای گذشته، مانند سوء استفاده عاطفی، جسمی، یا جنسی، میتوانند به طور جدی بر توانایی فرد در ایجاد روابط عاشقانه سالم تأثیر بگذارند. این تجربهها میتوانند باعث ایجاد احساس ناامنی، بیاعتمادی، و ناتوانی در فرد شوند. 
تصمیمگیری مستقل نیز میتواند کمککننده باشد. مشاوره روانشناختی میتواند در شناسایی الگوهای فکری و رفتاری ناسالم و ایجاد تغییرات مثبت موثر باشد.
10. سبک دلبستگی ناایمن: تکرار الگوهای گذشته
سبک دلبستگی ناایمن که در دوران کودکی شکل میگیرد، میتواند تاثیر عمیقی بر روابط عاشقانه بزرگسالی داشته باشد.افرادی که سبک دلبستگی ناایمن دارند، ممکن است در ایجاد و حفظ روابط صمیمی با مشکل مواجه شوند.سبک دلبستگی اجتنابی باعث میشود فرد از صمیمیت و نزدیکی عاطفی دوری کند و استقلال خود را در اولویت قرار دهد.سبک دلبستگی دوسوگرا/اضطرابی باعث میشود فرد به شدت نگران طرد شدن باشد و به دنبال تایید و اطمینان دائمی از شریک عاطفی خود باشد.سبک دلبستگی آشفته/حلنشده ناشی از تجربههای آسیبزای دوران کودکی است و باعث میشود فرد الگوهای رفتاری متناقض و پیشبینیناپذیری در روابط خود داشته باشد.
شناخت سبک دلبستگی خود و شریک عاطفی میتواند به درک بهتر الگوهای رفتاری و بهبود روابط کمک کند.
درمانهای روانشناختی، مانند EFT (زوجدرمانی هیجانمدار)، میتوانند در تغییر الگوهای دلبستگی ناایمن و ایجاد روابط سالمتر موثر باشند.تلاش برای ایجاد ارتباط امن و صمیمانه با شریک عاطفی میتواند به مرور زمان الگوهای دلبستگی را تغییر دهد.
11. ناتوانی در تعیین مرزها: اجازه ورود به حریم شخصی
ناتوانی در تعیین مرزهای سالم در روابط عاشقانه میتواند باعث احساس ناتوانی و سوء استفاده شود. مرزها خطوط نامرئی هستند که حریم شخصی، نیازها و خواستههای فرد را مشخص میکنند. افرادی که نمیتوانند مرزهای سالمی تعیین کنند، ممکن است به دیگران اجازه دهند از آنها سوء استفاده کنند، آنها را کنترل کنند یا به نیازهایشان بیتوجهی کنند. آنها ممکن است برای راضی نگه داشتن دیگران، نیازهای خود را نادیده بگیرند و احساس نارضایتی و فرسودگی کنند. یادگیری تعیین مرزها شامل شناختن نیازها و خواستههای خود، ابراز آنها به طور قاطعانه و ایستادگی در برابر نقض مرزها است. تمرین جراتورزی و نه گفتن میتواند به تقویت توانایی تعیین مرزها کمک کند. مشاوره روانشناختی میتواند در شناسایی الگوهای رفتاری ناسالم و ایجاد مرزهای سالم موثر باشد.
12. عدم مهارت های حل تعارض: افزایش تنش در روابط
عدم مهارتهای حل تعارض میتواند به طور جدی بر روابط عاشقانه تأثیر بگذارد و باعث شود فرد احساس ناتوانی کند. تعارضها بخشی اجتنابناپذیر از هر رابطهای هستند، اما نحوه برخورد با آنها میتواند سرنوشت رابطه را تعیین کند. افرادی که مهارتهای حل تعارض ضعیفی دارند، ممکن است به جای حل مسئله، به سرزنش، انتقاد یا سکوت متوسل شوند. این الگوهای رفتاری میتوانند باعث افزایش تنش، ایجاد فاصله عاطفی و شکست رابطه شوند. یادگیری مهارتهای حل تعارض شامل گوش دادن فعال، همدلی با دیدگاه طرف مقابل، ابراز احساسات به طور سازنده و جستجوی راه حلهای برد-برد است. 
تمرین این مهارتها میتواند به کاهش درگیریها، بهبود ارتباط و تقویت صمیمیت در رابطه کمک کند. زوجدرمانی میتواند در آموزش مهارتهای حل تعارض و بهبود ارتباط بین زوجین موثر باشد.
13. عدم خودآگاهی: شناخت محدود از خود
عدم خودآگاهی به معنای شناخت محدود از احساسات، افکار، ارزشها و رفتارهای خود است. این فقدان شناخت میتواند باعث شود فرد در روابط عاشقانه الگوهای مخرب را تکرار کند و نتواند نیازهای خود را به درستی برآورده کند. افرادی که خودآگاهی پایینی دارند، ممکن است نتوانند احساسات خود را تشخیص دهند و به درستی ابراز کنند. آنها ممکن است از انگیزههای رفتارهای خود بیاطلاع باشند و به طور ناخودآگاه الگوهای مخربی را در روابط خود تکرار کنند. افزایش خودآگاهی شامل تمرین توجه آگاهانه به احساسات و افکار، بررسی ارزشها و باورها و بازخورد گرفتن از دیگران است. مدیتیشن، نوشتن خاطرات و مشاوره روانشناختی میتوانند در افزایش خودآگاهی موثر باشند. هرچه شناخت بیشتری از خود داشته باشید، بهتر میتوانید نیازهای خود را در روابط شناسایی و برآورده کنید و الگوهای رفتاری مخرب را تغییر دهید.
14. عدم پذیرش مسئولیت: مقصر دانستن دیگران
عدم پذیرش مسئولیت در روابط عاشقانه به معنای امتناع از پذیرش نقش خود در مشکلات و چالشهای رابطه است. این رفتار میتواند منجر به سرزنش، انتقاد و اجتناب از حل مسائل شود. افرادی که مسئولیت اعمال خود را نمیپذیرند، ممکن است همیشه تقصیر را بر گردن شریک عاطفی خود بیندازند و از پذیرش اشتباهات خود امتناع کنند. این رفتار میتواند باعث ایجاد نارضایتی، بیاعتمادی و شکست رابطه شود. پذیرش مسئولیت شامل شناخت نقش خود در مشکلات رابطه، اعتراف به اشتباهات و تلاش برای جبران آنها است. این رفتار نه تنها به بهبود رابطه کمک میکند، بلکه باعث افزایش اعتماد به نفس و رشد شخصی نیز میشود. تمرین همدلی و دیدن مسائل از دیدگاه طرف مقابل میتواند به پذیرش مسئولیت کمک کند.
15. مقایسه روابط فعلی با گذشته: ایجاد انتظارات غیرواقعی
مقایسه روابط فعلی با روابط گذشته میتواند باعث ایجاد انتظارات غیرواقعی و احساس نارضایتی شود. هر رابطه منحصر به فرد است و نمیتوان آن را با روابط گذشته مقایسه کرد. افرادی که روابط فعلی خود را با روابط گذشته مقایسه میکنند، ممکن است به طور ناخودآگاه در جستجوی ویژگیهایی باشند که در روابط گذشته وجود داشتهاند و در رابطه فعلی وجود ندارند. این رفتار میتواند باعث شود از ویژگیهای مثبت رابطه فعلی غافل شوند و به طور مداوم احساس نارضایتی کنند. رها کردن روابط گذشته و پذیرش رابطه فعلی به عنوان یک تجربه جدید و منحصر به فرد میتواند به ایجاد صمیمیت و رضایت بیشتر کمک کند. تمرکز بر ویژگیهای مثبت رابطه فعلی و قدردانی از تلاشهای شریک عاطفی میتواند به تقویت رابطه کمک کند.
16. عدم توجه به نیازهای شخصی: نادیده گرفتن خود
عدم توجه به نیازهای شخصی در روابط عاشقانه به معنای نادیده گرفتن سلامت جسمی و روحی، علایق، اهداف و ارزشهای فرد است. این رفتار میتواند منجر به احساس نارضایتی، فرسودگی و از دست دادن هویت شود. افرادی که به نیازهای شخصی خود توجه نمیکنند، ممکن است تمام وقت و انرژی خود را صرف راضی نگه داشتن شریک عاطفی خود کنند و از مراقبت از خود غافل شوند. این رفتار میتواند باعث ایجاد وابستگی عاطفی و احساس ناتوانی در رابطه شود. اولویت دادن به نیازهای شخصی به معنای خودخواه بودن نیست، بلکه به معنای حفظ سلامت و تعادل در زندگی است. اختصاص دادن زمان به فعالیتهایی که از آنها لذت میبرید، مراقبت از سلامت جسمی و روحی و پیگیری اهداف شخصی میتواند به افزایش رضایت و استقلال در رابطه کمک کند.
17. ترس از آسیب پذیری: پنهان کردن احساسات واقعی
ترس از آسیب پذیری در روابط عاشقانه به معنای ترس از نشان دادن احساسات واقعی، ضعفها و نیازها به شریک عاطفی است. این ترس میتواند باعث ایجاد فاصله عاطفی و عدم صمیمیت شود. افرادی که از آسیب پذیری میترسند، ممکن است از ابراز احساسات خود خودداری کنند، ضعفهای خود را پنهان کنند و از برقراری ارتباط عمیق با شریک عاطفی خود اجتناب کنند. این رفتار میتواند باعث شود شریک عاطفی احساس کند که شما به او اعتماد ندارید و یا از او فاصله میگیرید. آسیب پذیری کلید ایجاد صمیمیت و اعتماد در روابط عاشقانه است. نشان دادن احساسات واقعی، ضعفها و نیازها به شریک عاطفی به او اجازه میدهد شما را بهتر درک کند و با شما همدلی کند. البته باید در ابراز آسیب پذیری احتیاط کنید و آن را با فرد مناسب و در زمان مناسب به اشتراک بگذارید.
18. تمرکز بیش از حد بر نتیجه: عدم لذت از مسیر
تمرکز بیش از حد بر نتیجه در روابط عاشقانه به معنای تمرکز صرف بر یافتن “شخص مناسب” یا دستیابی به یک رابطه “بینقص” است. این تمرکز میتواند باعث شود از لذت بردن از مسیر و تجربه لحظات فعلی غافل شوید. افرادی که بیش از حد بر نتیجه تمرکز میکنند، ممکن است به سرعت از یک رابطه ناامید شوند اگر به سرعت به اهداف خود نرسند. آنها ممکن است فرصتهایی را برای ایجاد ارتباط عمیق و صمیمانه با دیگران از دست بدهند. لذت بردن از مسیر و تمرکز بر لحظات فعلی میتواند به کاهش استرس و افزایش رضایت در روابط عاشقانه کمک کند. به جای تمرکز بر یافتن “شخص مناسب”، تمرکز بر تبدیل شدن به “فرد مناسب” و ایجاد یک رابطه سالم و معنادار میتواند بسیار موثرتر باشد.
